ارتقاء کیفیت محیط های شهری با تأکید بر رویکرد مکانی (نمونه موردی: محله ولنجک تهران)

رشد شتابان شهر ها ، افزایش تصاعدی جمعیت شهری و در پی آن رشد نامناسب و ناهمساز کالبدی به علاوه نگاه کمی-گرایانه به برنامه ریزی شهری و محلات، پی آمدهایی نظیر تغییر فرهنگ محلات، مهاجرت های بین محله ای و نارضایتی از کیفیت محیط های شهری در پی دارد، که با از دست دادن هویت و احساس تعلق ساکنان همراه است. برای مواجه با چنین روندی رویکردی تحت عنوان "کیفیت مکان" با هدف ایجاد حیات مطلوب شهری مطرح شده است. این رویکرد که توجه به ذهنیات شهروندان از مهمترین ارکانش می باشد، بر این باور است که مکان های شهری نه تنها سازنده بخشی از هویت انسان هستند، بلکه نوعی پیوند عاطفی میان افراد و محیط پیرامونشان را شکل می دهد. بنابراین کیفیت مکانی مطلوب شهری سبب بوجود آمدن حس تعلق و هویت در شهروندان می شود. بدین منظور، پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان کیفیت مکانی و بنا به ضرورت، اتخاذ سیاست ها و تدوین راهکار ها، برای ارتقاء کیفیت محیط با تأکید بر کیفیت مکانی در محدوده مطالعاتی، که محله ولنجک واقع در منطقه یک تهران می باشد، انجام شده است. سنجش رضایتمندی شهروندان از کیفیت ادراکی محله اشان از روش های سنجش کیفیت مکانی است. در این راستا سنجش رضایتمندی کیفیت محیط محله ولنجک با بررسی 6 معیار و 22 زیر معیار ارزیابی گردیده است. این معیارها به ترتیب عبارتند از: آسایش، دسترسی، تجسم، محیط اجتماعی، فعالیت ها و تسهیلات کالبدی. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی استفاده شد. روائی و پایائی پرسشنامه ها با روش آلفای کرونباخ آزمون شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که مدل تجربی کیفیت مکانی مدل مناسبی برای سنجش کیفیت بوده است و تمامی معیارهای بررسی شده چه ارزیابی میزان کیفیت معنادار بوده اند. از نتایج این پژوهش آن که میزان کیفیت در محله ولنجک در آستانه متوسط (5> 02/3>1 با میانه نظری 3) برآورده شد و این کیفیت به طور مستقیم با سنجش رضایتمندی قابل سنجش می باشد( 273/ 0 =r). رضایت مندی بر روی تعلق اهالی به طور مستقیم و هویتی اهالی محله تأثیر گذار می باشد. همچنین بررسی تأثیر خصوصیات شخصی مخاطبان پژوهش نشان دهنده این مطلب بود که"مدت سکونت"،"وضعیت مالکیت"و "شکل سکونت" از مهمترین خصوصیات تأثیر گذار، بر کیفیت مکانی می باشد.